ابوذر بوزجانیبوزجانی، ابوذر، زاهد کَرّامی و شاعر پارسی گوی قرن چهارم از مردم بوزْجان بود. ۱ - زندگی‌نامه ابوذر بوزجانیاز زندگی او اطلاع چندانی در دست نیست جز این‌که در بوزجان می‌زیسته و ظاهراً در زمان حیات شهرتی داشته است، چنانکه از نقاط مختلف به دیدارش می‌شتافتند. [۱]
منتخب رونق المجالس، در دو رساله فارسی کهن در تصوف، ج۱، ص۵۷ ـ ۵۸، چاپ احمد علی رجائی، تهران ۱۳۵۴ ش.
گفته‌اند سبکتکین (متوفی ۳۸۷)، پادشاه غزنوی، که خود از کرّامیه بوده است [۲]
محمد بن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج۱۶، ص۵۰۰، چاپ شعیب ارنؤوط و اکرم بوشیی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
همراه فرزند خردسالش محمود به دیدار بوزجانی رفت و او سبکتکین را نصیحت‌های درشت کرد، اما محمود را نواخت. [۳]
عبدالرحمان بن احمد جامی، مقامات شیخ الاسلام، ج۱، ص۳۶۲، چاپ فکری سلجوقی، تهران ۱۳۴۳ ش.
درباره احوال او آورده‌اند که چند شبانه روز در نیشابور در سرای دوستی بر پای ایستاده بود بی‌آنکه چیزی بخورد، نماز بخواند یا حتی دمی بنشیند. ژنده پیل این حال او را غلبه تحیّر خوانده است [۴]
احمد بن ابوالحسن ژنده پیل، منتخب سراج السائرین، ، ص ۶۳، چاپ علی فاضل، مشهد ۱۳۶۸ ش ب.
به نقل از خواجه عبدالله انصاری که از فردی به نام صیاد گورگیر مطالبی درباره بوزجانی شنیده بود، گفته‌اند که او «خداوند کرامات ظاهر» بوده است. [۵]
عبدالرحمان بن احمد جامی، مقامات شیخ الاسلام، ج۱، ص۳۶۲، چاپ فکری سلجوقی، تهران ۱۳۴۳ ش.
[۶]
عبدالرحمان بن احمد جامی، مقامات شیخ الاسلام، ج۱، ص۲۰ـ۲۱، چاپ فکری سلجوقی، تهران ۱۳۴۳ ش.
برخی احوال و کرامات منسوب به او ضمن حکایاتی که درباره او نقل کرده‌اند، آمده است. [۷]
عبدالرحمان بن احمد جامی، مقامات شیخ الاسلام، ج۱، ص۳۶۲، چاپ فکری سلجوقی، تهران ۱۳۴۳ ش.
[۸]
منتخب رونق المجالس، در دو رساله فارسی کهن در تصوف، ج۱، ص۵۷_۵۸، چاپ احمد علی رجائی، تهران ۱۳۵۴ ش.
وی در حدود ۳۷۰ وفات یافت [۹]
محمدرضا شفیعی کدکنی، «نخستین تجربه‌های شعر عرفانی در زبان فارسی»، ج۱، ص۴۳۹، در درخت معرفت: جشن نامه استاد دکتر عبدالحسین زرین کوب، چاپ علی اصغر محمدخانی، تهران ۱۳۷۶ ش.
و در صحن مسجد جامع بوزجان به خاک سپرده شد [۱۰]
احمد بن ابوالحسن ژنده پیل، منتخب سراج السائرین، ، ص ۱۸۳، چاپ علی فاضل، مشهد ۱۳۶۸ ش ب.
قبر وی در طول قرون زیارتگاه مردم ناحیه بوده است [۱۱]
محمدرضا شفیعی کدکنی، «نخستین تجربه های شعر عرفانی در زبان فارسی»، ج۱، ص۴۵۵ـ۴۵۷، در درخت معرفت: جشن نامه استاد دکتر عبدالحسین زرین کوب، چاپ علی اصغر محمدخانی، تهران ۱۳۷۶ ش.
[۱۲]
محمد علی منشی، سفرنامه رکن الدوله به سرخس، ص ۱۰۶، چاپ محمد گلبن، تهران ۱۳۵۶ش.
از سروده‌های عربی او یک بیت محتوم [۱۳]
احمد بن ابوالحسن ژنده پیل، انس التائبین، ج۱، ص۱۶۹، چاپ علی فاضل، تهران ۱۳۶۸ ش الف.
[۱۴]
عبدالرحمان بن احمد جامی، مقامات شیخ الاسلام، ج۱، ص۳۶۲، چاپ فکری سلجوقی، تهران ۱۳۴۳ ش.
و چند بیت دیگر که احتمالاً از اوست [۱۵]
عبدالوهاب بن محمد، الفصول، نسخه خطی کتابخانه آستان قدس رضوی، ش ۱۳۷۹۶.
[۱۶]
محمدرضا شفیعی کدکنی، «نخستین تجربه‌های شعر عرفانی در زبان فارسی»، ج۱، ص۴۴۱ـ۴۴۲، در درخت معرفت: جشن نامه استاد دکتر عبدالحسین زرین کوب، چاپ علی اصغر محمدخانی، تهران ۱۳۷۶ ش.
در منابع موجود است. از سروده‌های فارسی او نیز چند قطعه باقی‌مانده است، [۱۷]
محمدرضا شفیعی کدکنی، «نخستین تجربه‌های شعر عرفانی در زبان فارسی»، ج۱، ص۴۵۷ـ۴۶۱، در درخت معرفت: جشن نامه استاد دکتر عبدالحسین زرین کوب، چاپ علی اصغر محمدخانی، تهران ۱۳۷۶ ش.
از جمله: تو عیب بنده به علم ازل همی‌دیدی/ پسند کردی و با عیب ما تو بخریدی // کنون همانم معیوب و تو به علم همان/ به عیب رد مکن آن را که خود پسندیدی [۱۸]
احمد بن ابوالحسن ژنده پیل، انس التائبین، ج۱، ص۱۹۹، چاپ علی فاضل، تهران ۱۳۶۸ ش الف.
که عیناً ترجمه سخنی است از یحیی بن معاذ، عارف و واعظ قرن سوم. [۱۹]
محمدرضا شفیعی کدکنی، «نخستین تجربه‌های شعر عرفانی در زبان فارسی»، ج۱، ص۴۶۰، در درخت معرفت: جشن نامه استاد دکتر عبدالحسین زرین کوب، چاپ علی اصغر محمدخانی، تهران ۱۳۷۶ ش.
اشعار فارسی او از نخستین اشعار عرفانی به زبان فارسی است. [۲۰]
محمدرضا شفیعی کدکنی، «نخستین تجربه‌های شعر عرفانی در زبان فارسی»، ج۱، ص۴۳۱، در درخت معرفت: جشن نامه استاد دکتر عبدالحسین زرین کوب، چاپ علی اصغر محمدخانی، تهران ۱۳۷۶ ش.
۲ - فهرست منابع(۱) عبدالرحمان بن احمد جامی، مقامات شیخ الاسلام، چاپ فکری سلجوقی، تهران ۱۳۴۳ ش. (۲) عبدالرحمان بن احمد جامی ، نفحات الانس، چاپ محمود عابدی، تهران ۱۳۷۰ ش. (۳) محمد بن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج ۱۶، چاپ شعیب ارنؤوط و اکرم بوشیی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳. (۴) احمد بن ابوالحسن ژنده پیل، انس التائبین، چاپ علی فاضل، تهران ۱۳۶۸ ش الف. (۵) احمد بن ابوالحسن ژنده پیل، منتخب سراج السائرین، چاپ علی فاضل، مشهد ۱۳۶۸ ش ب. (۶) محمدرضا شفیعی کدکنی، «نخستین تجربه‌های شعر عرفانی در زبان فارسی»، در درخت معرفت: جشن نامه استاد دکتر عبدالحسین زرین کوب، چاپ علی اصغر محمدخانی، تهران ۱۳۷۶ ش. (۷) عبدالوهاب بن محمد، الفصول، نسخه خطی کتابخانه آستان قدس رضوی، ش ۱۳۷۹۶. (۸) منتخب رونق المجالس، در دو رساله فارسی کهن در تصوف، چاپ احمد علی رجائی، تهران ۱۳۵۴ ش. (۹) محمد علی منشی، سفرنامه رکن الدوله به سرخس، چاپ محمد گلبن، تهران ۱۳۵۶ش . ۳ - پانویس
۴ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «ابوذر بوزجانی»، شماره۲۰۵۴. |